zondag 23 oktober 2016

Het Aardgasdebacle: de kosten voor onze samenleving als geheel

Al komt de baat ook nog zo snel…
… de kost die achterhaalt haar wel.

In een lezersreactie in het FD op: (berichtgeving - kost Groningse aardbevingsschade NAM echt 'al' €1,1 miljard) ... een eerder blogartikel dat ook als lezersreactie was geplaatst in het FD-artikel 2016-10-22 vroeg Job Roël** zich o.a. af wat de 'aardgascarrousel' de Nederlandse belastingbetaler (uiteindelijk) gaat kosten.

Maar valt er wel antwoord te geven op zo'n vraag...;
exact aangeven wie wat moet bijpassen en dus wat het de belastingbetaler gaat kosten wordt lastig.
  • Ten eerste omdat noch duidelijk is wat er totaal vergoed moet worden…
    noch wat er uiteindelijk totaal vergoed gaat worden.
  • Ten tweede omdat zo mogelijk nog minder duidelijk is welke kosten ook weer als opbrengsten terugvloeien in de staatskas door het stimulerende effect dat een deel van de maatregelen zal hebben op de (regionale) economie en innovatieve voordelen voor onze economie als geheel.

Het enige wat wel duidelijk is dat de Groningse huizenbezitter met of zonder schade (al wordt die laatste groep met de dag kleiner) nog jarenlang mag opdraaien voor een ondoordacht mijnbouwbeleid uit het verleden.
Daarnaast zal de belastingbetaler linksom of rechtsom moeten opdraaien voor de kosten terwijl de aandeelhouders van de NAM grotendeels buiten schot zullen blijven (zij hebben hun winst de afgelopen decennia al kunnen nemen).

Mijnbouwschade aan onroerend goed en infrastructuur…
Een inschatting van de totaal te lijden (en dus te vergoeden) materiële mijnbouwschade aan gebouwen en infrastructuur:
  • er staan c.a. 200.000 woningen in het betroffen gebied, daarvan is nu al zeker bijna 50% in meer of mindere mate ernstig beschadigd.
  • naast woningen is ook een groot aantal bedrijfsgebouwen betroffen
  • Groningen heeft een (voor Nederlands begrippen) zeer lange bouwhistorie en dus ook veel uniek gebouwd erfgoed;
    • daarbij valt te denken aan de vele oude middeleeuwse kerken en borgen, maar ook de vele landschapsbepalende oude boerderijen, dorps- en renteniers-woningen en de typisch Groningse unieke arbeiderswoningen.
  • de industriegebieden (met zware chemische industrie) van Delfzijl en de Eemshaven liggen in bedreigd gebied en zij vitaal voor niet enkel de regionale moor ook de nationale economie.

Maak dus de borst maar nat.
Uitgaande van slechts de te verwachtten gebouwschade kom je al gauw op €10-miljard (=> €50.000,oo*200.000 panden). 
Dat de schadebedragen nog op gaan lopen spreekt eigenlijk voor zich. Door de steeds lagere resterende reservoirdruk van het gasveld neem het te verwachten potentieel seismisch effect van elke gewonnen Nm³ aardgas steeds verder en sneller toe.
Die winning van c.a. ¾ van de gasvoorraad en de daarmee gepaard gaande gesteente-compactie heeft de afgelopen dikke 50 jaar (1963-2015) al geleid tot een ondergronds bodemvolumeverlies van ≥90-miljoen m³; de komende 25-30 jaar (bij het huidige winningstempo is de boel in 2041 100% op) zal bij het winnen van het laatste ¼ van de oorspronkelijke 2.800-miljard Nm³-Gronings-gas nog eens ruim het dubbele aan bodemvolumeverlies optreden.
Dus:
  • 1963-2015 c.a. 90-miljoen m³ verlies aan bodemvolume
  • 2015-2041 c.a. 185-miljoen m³ additioneel bodemvolumeverlies
  • totaal ≥270-miljoen m³ aan bodemvolumeverlies door gesteente-compactie.

Bodemvolumeverlies, aardbevingsrisico en schade…
Het verlies aan bodemvolume heeft allerhande vormen van gelijkmatige maar ook schoksgewijze bodemdaling tot gevolg. Schoksgewijs wil zeggen: een trilling of aardbeving als gevolg van zettingen langs langs de diverse breukvlakken (er zitten honderden grote en duizenden kleine breukvlakken in de Groningse bodem).
Nu zou het niemand moeten verbazen dat door het steeds (sneller) toenemend bodemvolumeverlies uiteindelijk ook het aantal bevingen niet zal afnemen. Dat het nu relatief rustig is is prima te verklaren als je de effecten van fluctuatie in de winning over de afgelopen jaren bekijkt. Dan wordt duidelijk: het is het nu inderdaad relatief rustig, maar met een jaar of 4-5 zitten we weer op hetzelfde gevaar-niveau van 2012 en daarna neemt het hard toe.
Hoe hard het gevaar toeneemt valt weliswaar redelijk te berekenen, maar hoe groot het aantal zwaardere bevingen zal zijn valt lastiger te voorspellen. Wel mag je er vanuit gaan dat de krachtigste bevingen een stuk krachtiger kunnen en zullen zijn dan tot op heden het geval was (gesproken wordt van bevingen t/m magnitude van 5,2 Richter en daarmee tot 250 maal krachtiger dan de tot nog toe krachtigste beving bij Huizinge in aug-2012 van 3,6). Bij een de nog te verwachten zwaardere bevingen in de komende decennia zal dan ook, naar redelijke verwachting, de schade eerder toenemen dan afnemen en daarmee dus ook het bedrag dat wij als samenleving moeten ophoesten voor het in enkele jaren opgebruiken van onze fossiele (Groninger) brandstoffen.

Schadecompensatie is één ding…,
netjes (volgens de Wet) meedelen in de opbrengst is nog iets anders. 
Wat bovendien vrijwel niemand zich realiseert dat op grond van de oude Mijnwet (en zowel het oude en het nieuwe BW, de Grondwet en het EU-verdrag) er nog een onbetaalde rekening ligt aan onbetaalde medeopbrengsten voor de bezitters van het Gronings onroerend goed. 
Wie de intenties van de oude Franstalige Mijnwet goed leest (en de uitvoering die daaraan in het verleden werd gegeven aan deze laatste ook in Nederland nog tot 2002 geldende Napoleontische wet) beseft dat de bezitter van de bovengrond wel degelijk een recht had (en heeft) op het meedelen in de opbrengst van de door de Staat uitgegeven mijnrechten. 
In diverse oude situaties is daarbij sprake van 10% van de (netto) opbrengst  en dat los van eventuele additionele schadevergoedingen en herstelbetalingen door de mijnbouwer.
Zou die rekening ooit netjes worden vereffend, dan zou tot 2015 een bedrag behelzen van tenminste €24-miljard (=> ±10% van de netto opbrengsten voor de Staat) en dan laten we het renteverlies gemakshalve nog maar even buitenbeschouwing.
Maar zelfs als uitgegaan zou worden van het slechts voor slechts 1% meedelen in de netto-opbrengsten tot nog toe is het nog altijd een bedrag van c.a. €2,5-miljard; Daar komen dan nog de vergoedingen voor de nog komende exploitatie bij die tot het einde van de winning (geschatte netto opbrengst voor de Staat van c.a. €160-miljard) geschat moeten worden op tenminste een bedrag van €1,6-miljard oplopend tot ≥€16-miljard (=>1%-10% van de netto-opbrengst).

Naar de gederfde 'participatie'-gelden uit het verleden kunnen de Groningers naar alle waarschijnlijkheid gewoon fluiten, het geld is er domweg niet meer...
en wie een juridische procedure wil aanspannen om deze gederfde mede-opbrengsten alsnog op te eisen wacht een jarenlange weg die waarschijnlijk op niets uit zal lopen.
Voor de nog te verdelen toekomstige opbrengsten ziet het er net zo min rooskleurig uit; De huidige Mijnbouwwet voorziet niet echt in het meedelen van de grondeigenaar. 'De' grondeigenaar zou via een  terecht beroep op het eigendomsrecht zoals verwoord in het NBW en het onteigeningsrecht zoals vastgelegd in het EU-verdrag (en de Grondwet) kunnen proberen zijn recht en geld te halen; maar ook dat zal een lange onsuccesvolle weg blijken.

Het Aardgasdebacle: 
de kosten voor onze samenleving als geheel…
Dus tenzij we als samenleving een geheel nieuw verdienmodel optuigen rond de afhandeling van Gronings-Aardgas-Debacle…moeten we als samenleving niet vreemd opkijken als de kosten (voor de belastingbetaler) de €30-miljard ruim gaan overstijgen…,
mogelijk zelfs oplopen tot ruim €50-100-miljard.
In het ergste geval zullen de uiteindelijke kosten de aanvankelijke baten zelfs overtreffen e dan is wat rest slechts het bestedings-dividend van de al dan niet in het verleden 'verjubelde’ gas-miljarden.

Al komt de baat ook nog zo snel…
… de kost die achterhaald haar wel.
Vroeger ging de kost voor de baat uit…,
tegenwoordig weten we dat elke samenleving die zich vroeg rijk rekent de alsnog gepresenteerde kosten liefst als erfenis doorschuift naar het nageslacht.


"...dank voor uw 'indrukwekkende' rekenmodel rondom de 'aardgascarrousel', verzoek ik u, als aanvulling daarop, aan te willen geven hoeveel u miljoen u denkt dat de Nederlandse belastingbetaler moet gaan bijpassen? En ten tweede, wat is uw mening over het beleid van minister Kamp, in de aardgaskwestie?..."

Geen opmerkingen:

Een reactie posten